मधुमेह कशामुळे होतो ? मुख्य कारणे
आजच्या धावपळीच्या युगात अनियमित जीवनशैलीमुळे बहुतेकांना जो आजार जडत आहे तो म्हणजे मधुमेह. मधुमेहाला स्लो डेथ असेही म्हणतात. हा असा आजार आहे की तो एकदा कुणाच्या अंगाला धरला की पुन्हा आयुष्यभर सोडत नाही. या आजाराची सर्वात वाईट बाजू म्हणजे तो शरीरातील इतर अनेक आजारांना आमंत्रण देतो. डोळ्यांच्या समस्या, मूत्रपिंड आणि यकृताचे आजार आणि पायांच्या समस्या मधुमेहींमध्ये सामान्य आहेत. पूर्वी हा आजार वयाच्या चाळीशीनंतरच होत असे, पण आजकाल लहान मुलांमध्येही तो चिंतेचा विषय बनला आहे.
मधुमेह कसा होतो
जेव्हा आपल्या शरीराच्या स्वादुपिंडापर्यंत इन्सुलिन कमी पोहोचते तेव्हा रक्तातील ग्लुकोजची पातळी वाढते. या स्थितीला मधुमेह म्हणतात. इन्सुलिन हे पाचक ग्रंथीद्वारे तयार होणारे हार्मोन आहे. त्याचे कार्य म्हणजे अन्नाचे शरीरातील उर्जेमध्ये रूपांतर करणे. हा हार्मोन आपल्या शरीरातील साखरेचे प्रमाण नियंत्रित करतो. मधुमेहामध्ये शरीराला अन्नातून ऊर्जा निर्माण करण्यात अडचण येते. या स्थितीत ग्लुकोजची वाढलेली पातळी शरीराच्या विविध अवयवांना इजा करू लागते.
हा आजार स्त्रियांपेक्षा पुरुषांमध्ये जास्त आढळतो. मधुमेह हा बहुधा आनुवंशिक असतो आणि जीवनशैलीतील गडबडीमुळे होतो. यामध्ये अनुवांशिक प्रकार-१ आणि अनियमित जीवनशैलीमुळे होणारा मधुमेह टाईप-२ प्रकारात ठेवण्यात आला आहे. पहिल्या वर्गात असे लोक येतात ज्यांच्या कुटुंबात, आई-वडील, आजी-आजोबांपैकी कोणाला मधुमेह असेल तर कुटुंबातील सदस्यांना हा आजार होण्याची शक्यता असते. याशिवाय, शारीरिक श्रम कमी केल्यास, पुरेशी झोप न मिळाल्यास, अनियमित आहार घेतल्यास आणि अधिकतर फास्ट फूड आणि गोड पदार्थांचे सेवन केल्यास मधुमेह होण्याची शक्यता वाढते.
मोठा धोका
हृदयविकाराचा झटका किंवा स्ट्रोक हे मधुमेही रुग्णांमध्ये मृत्यूचे सर्वात सामान्य कारण आहे. मधुमेहाने त्रस्त लोकांमध्ये हृदयविकाराचा झटका येण्याचा धोका सामान्य व्यक्तीपेक्षा पन्नास पटीने जास्त असतो. शरीरातील ग्लुकोजचे प्रमाण वाढल्यामुळे हार्मोनल बदल होतात आणि प्रयत्नांना नुकसान होते, ज्यामुळे रक्तवाहिन्या आणि शिरा या दोन्हींवर परिणाम होतो. यामुळे धमनी ब्लॉक होऊ शकते किंवा हृदयविकाराचा झटका येऊ शकतो. मधुमेही रुग्णांना पक्षाघाताचा धोकाही वाढतो. मधुमेहावर दीर्घकाळ उपचार न केल्यास डोळ्याच्या रेटिनाला नुकसान होऊ शकते. यामुळे एखादी व्यक्ती कायमची अंधही होऊ शकते.
मधुमेहाची लक्षणे
– जास्त तहान
– वारंवार मूत्रविसर्जन
– दृष्टी कमी होणे
– कोणतीही जखम किंवा जखम बरी होण्यास उशीर होतो
हात, पाय आणि गुप्तांगांवर खाज सुटणे
– वारंवार उकळणे
– चक्कर येणे
– चिडचिड
मधुमेह टाळण्यासाठी या काही टिप्स तुमच्या कामी येतील
– तुमची ग्लुकोज पातळी तपासा आणि जेवणापूर्वी 100 पेक्षा जास्त आणि जेवणानंतर 125 पेक्षा जास्त असल्यास सावध रहा. तुमच्या शरीरातील साखरेच्या वास्तविक पातळीचा मागोवा ठेवण्यासाठी दर तीन महिन्यांनी HbA1c चाचणी करा. त्यानुसार, डॉक्टरांचा सल्ला घ्या आणि औषधे घ्या.
तुमची जीवनशैली बदला आणि शारीरिक कार्य करण्यास सुरुवात करा. जर तुम्हाला व्यायामशाळेत जायचे नसेल तर दिवसातून तीन ते चार किलोमीटर नक्कीच चालावे किंवा योगासने करा.
– कमी कॅलरी असलेले अन्न खा. जेवणातील मिठाई पूर्णपणे काढून टाका. आपल्या आहारात भाज्या, ताजी फळे, संपूर्ण धान्य, दुग्धजन्य पदार्थ आणि ओमेगा -3 फॅट्सचे स्रोत समाविष्ट करा. याशिवाय फायबरचेही सेवन केले पाहिजे.
दिवसातून तीन वेळा खाण्याऐवजी तेच अन्न सहा किंवा सात वेळा खा.
धूम्रपान आणि अल्कोहोलचे सेवन कमी करा किंवा शक्य असल्यास पूर्णपणे सोडून द्या.
ऑफिसच्या कामाचे जास्त टेन्शन ठेवू नका आणि रात्री पुरेशी झोप घ्या. कमी झोप आरोग्यासाठी चांगली नाही. तणाव कमी करण्यासाठी तुम्ही ध्यान करू शकता किंवा संगीत ऐकू शकता.
– नियमित आरोग्य तपासणी करा आणि दररोज साखरेची पातळी तपासा जेणेकरून ती पातळी कधीही ओलांडू नये. एकदा साखर वाढली की तिची पातळी खाली आणणे खूप कठीण असते आणि या दरम्यान साखरेची वाढलेली पातळी शरीराच्या अवयवांवर वाईट परिणाम करत राहते.
२ किलो गहू आणि बार्ली घेऊन एक किलो हरभरा कुटून घ्या. जेवणात या पिठाच्या चपात्याच खाव्यात.
मधुमेहींनी आपल्या आहारात कडूलिंब, मेथी, ढोकळा, पालक, स्क्वॅश, सलगम, वांगी, परवळ, करवंद, मुळा, फ्लॉवर, ब्रोकोली, टोमॅटो, कोबी आणि पालेभाज्या यांचा समावेश करावा.
– फळांमध्ये बेरी, लिंबू, गूजबेरी, टोमॅटो, पपई, काँटालूप, कच्चा पेरू, संत्री, हंगामी, जायफळ, नाशपाती यांचा समावेश करा. आंबा, केळी, सफरचंद, खजूर आणि द्राक्षे खाऊ नयेत कारण त्यात साखरेचे प्रमाण जास्त असते.
मेथीचे दाणे रात्री भिजत ठेवा आणि रोज सकाळी रिकाम्या पोटी खा.
बदाम, लसूण, कांदे, अंकुरलेली कडधान्ये, अंकुरलेले सोललेले हरभरे, सत्तू आणि बाजरी इत्यादींचा आहारात समावेश करा आणि बटाटे, तांदूळ आणि लोणी यांचा फार कमी वापर करा.